STANISŁAW STASZIC (1755 – 1826) – ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ

 

 

Pod takim hasłem od dziesięciu lat organizowany jest w Zespole Szkół Technicznych
i Licealnych im. S. Staszica w Czechowicach – Dziedzicach konkurs, którego głównym celem jest propagowanie wiedzy na temat życia i działalności Stanisława Staszica będącego patronem wymienionej szkoły.
Stanisław Staszic to postać wybitna, wielce zasłużona w dziejach narodu polskiego.
To człowiek, który zawsze starał się „być narodowi użytecznym” i całe swe życie temuż narodowi pragnął ofiarować. Zajmował się nauczaniem dzieci pańskich, organizowaniem szkolnictwa, rozbudową krajowego przemysłu, handlu i górnictwa. Wysuwał projekty reformy ustroju Rzeczypospolitej, pisał prace odnoszące się do aktualnych wydarzeń społeczno – politycznych, prowadził badania naukowe, tłumaczył dzieła klasyków starożytnych i myślicieli francuskiego Oświecenia, badał strukturę geologiczną ziem polskich, a nawet próbował dokonać reformy obowiązującej pisowni. Ponadto zajmował się działalnością filantropijną, wykazywał zainteresowanie teatrem. U schyłku życia ukończył wielki poemat historiozoficzny,
w którym starał się ukazać wszystkie sprężyny dziejów ludzkości.
Stanisław Staszic napisał bardzo wiele cennych prac w swoim życiu i to one właśnie zapewniły mu trwałe i ważne miejsce w dziejach polskiej literatury i myśli filozoficznej. Całe pokolenia uczniów poznawały i poznają niektóre jego teksty, a ich interpretacja, zmieniająca się wraz
z biegiem historii, odsłania ich wciąż nowe aspekty.

 

 

 

Stanisław Staszic – KALENDARIUM

 

1755 – ur. się w Pile Stanisław Wawrzyniec Staszic, który 6 listopada przyjął chrzest.

           Był czwartym dzieckiem Wawrzyńca Staszica i Katarzyny Mędlickiej;

1770 – prawdopodobnie w tym roku rozpoczął naukę w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu,

           a następnie w kolegium jezuickim;
1772 – pierwszy rozbiór Polski, ojciec Stanisława uwięziony przez przebywające

           w Wielkopolsce wojska carskie;
1778/1779 – Staszic uzyskuje święcenia kapłańskie oraz godność kanclerza kapituły

                    szamotulskiej; udaje się przez Lipsk i Getyngę do Paryża w celu

                    podjęcia studiów;
1781 – wyprawa naukowa w Alpy i Apeniny; powrót do kraju z zagranicy; uzyskanie posady

           guwernera, najpierw u hrabiego Jana Miera, kasztelana inflanckiego, a następnie

           u ordynata Andrzeja Zamoyskiego;
1784 – wraz z rodziną Zamoyskich odbywa podróż do Leopoldville;
1786 – wydaje Staszic w Warszawie przetłumaczoną pracę Georges`a Buffona „Epoki natury”;
1787 – publikuje anonimowo „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”;
1788 – otrzymuje probostwo w Turobinie; jesienią przybywa wraz z Konstancją Zamoyską

           i jej dziećmi do Warszawy, gdzie na Zamku Królewskim przysłuchuje

           się obradom Sejmu;
1790 – wydaje anonimowo „Przestrogi dla Polski”; wyrusza z Zamoyskimi do Włoch,

           po drodze zwiedzając: Kraków, Wieliczkę, Brno, Wiedeń;
1791 – uchwalono Konstytucję 3 Maja na Sejmie Wielkim; powrót Staszica z zagranicy;
1792 – zakończenie obrad Sejmu Czteroletniego; śmierć Andrzeja Zamoyskiego; Staszic

           wraz z Konstancją Zamoyską i jej dziećmi udaje się do Kocka, Lublina,

           Krasnegostawu, Puław; zaczyna pisać swe dzieło: „Ród ludzki”;
1794 – Powstanie Kościuszkowskie; Staszic z Zamoyskimi w Wiedniu;
1797 – śmierć Konstancji; podróż naukowa Staszica w Góry Świętokrzyskie,

           w okolice Końskich i Sieradza;
1798 – podróż naukowa na Górny Śląsk oraz Wyżynę Krakowsko – Wieluńską;
1800 – wyprawa naukowa w okolice Buska i Solca w celu zbadania złóż soli; założenie

           w Warszawie m.in. przez Staszica Towarzystwa Przyjaciół Nauk;
1801 – Staszic staje się właścicielem dóbr hrubieszowskich nabytych od rodziny Zamoyskich;
1802 – wyprawa w okolice Kielc w celu zbadania złóż rud miedzi, cynku, ołowiu, srebra,

           żelaza; wędrówki po Podhalu; przeniesienie się na stałe do Warszawy (mieszkanie

           w oficynie pałacu Zamoyskich przy Nowym Świecie );
1803 – podróż po obrzeżach Gór Świętokrzyskich, w rejonie Szydłowca, Wąchocka,

           Końskich, Przysuchy;
1804 - studia przyrodnicze w Paryżu; zakup trzech placów przy ul. Kanonia w Warszawie

           pod budowę pierwszej siedziby TPN; wyprawa w okolice Rawy Mazowieckiej,

           Wolborza, Ujazdu w celu poszukiwania rud żelaza; wyjazd naukowy

           w Tatry i Beskidy ( pomiary na Babiej Górze );
1805 – wyprawy naukowe w Tatry, Beskidy Zachodnie i Wschodnie, na Ukrainę i Wołyń;

           odczyt Staszica w Warszawie podczas publicznego posiedzenia Towarzystwa Przyjaciół

           Nauk - rozprawy na temat „ziemiorództwa Karpatów”; wówczas to padły

           znamienne słowa: „Młodzieży! Ty każdego narodu droga, narodu naszego jedyna,

           nadziejo!” oraz „Paść może i naród wielki; zniszczeć nie może, tylko nikczemny”;
1806 – anonimowa broszura Staszica: „O statystyce Polski”;
1807 – 7 lipiec – pokój w Tylży i utworzenie Księstwa Warszawskiego; Staszic członkiem

           Izby Edukacyjnej; wchodzi w skład Dyrekcji Skarbowej, a następnie uzyskuje

           nominację na referendarza Rady Stanu; wreszcie powołany na członka

           Najwyższej Komisji Egzaminacyjnej;
1808 – wybrano Staszica na prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk;
1809 – ukazanie się drukiem pierwszych tomów „Dzieł” Stanisława Staszica;
1810- otrzymuje stanowisko w Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego, zajmuje się

          skarbowością, organizowaniem administracji na terenach wyzwolonych spod zaboru

          austriackiego oraz zagadnieniami gospodarczymi, pocztą, przygotowaniem projektu

          kodeksu karnego;
1815 – utworzenie Królestwa Polskiego; Staszic wydaje drukiem przełomowe w historii

           polskiej geologii dzieło pt. „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”;

           otrzymuje Order św. Stanisława; staje się członkiem Rady Stanu, a następnie

           Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ( zajmuje się organizacją

           szkolnictwa i cenzurą );
1816 – w Warszawie zostaje powołany do życia Królewski Uniwersytet, a Staszic staje

           na czele jego Rady Głównej, staje się członkiem Komisji Rządowej Spraw

           Wewnętrznych i Policji, a także dyrektorem Dyrekcji Przemysłu i Kunsztów;

           wspólnie z 329 gospodarzami zakłada Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie;

           z jego inicjatywy powstaje Ogród Botaniczny w Warszawie, Instytut Agronomiczny

           na Marymoncie ( pierwsza uczelnia rolnicza w kraju ),

           Szkoła Akademiczno – Górnicza w Kielcach;
1817 – obejmuje stanowisko Rady Ogólnej Budownictwa, Miernictwa, Dróg i Spławów,

           przyczynia się do założenia w Warszawie Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych;

           mianowany zastępcą ministra Komisji Wyznań;
1818 – Antonio Corazzi, włoski architekt sprowadzony przez Staszica z Florencji, rozpoczyna

           w Warszawie budowę siedziby TPN przy Krakowskim Przedmieściu; opracowanie planu

           utworzenia Zagłębia Staropolskiego nad rzeką Kamienną;
1819 – z inicjatywy Staszica pojawiają się w Warszawie skrzynki pocztowe; Staszic

           współzałożycielem Towarzystwa Dobroczynności w Warszawie;
1820 – myśl wystawienia w Warszawie pomnika Mikołaja Kopernika;
1823 – po zakończeniu budowy traktu brzeskiego – wznosi się z jego inicjatywy w Brześciu

           i Warszawie żeliwne obeliski upamiętniające ludzki trud;
1824 – pierwsze posiedzenie TPN w nowej siedzibie; Staszic sporządza testament

           przeznaczając znaczne sumy na cele dobroczynne; wybrany przewodniczącym

           Komisji Emerytalnej Urzędników;
1825 – wybór Staszica na prezesa Deputacji do Ułożenia Hierarchii Urzędników;

           podróż po zachodniej części Królestwa; inicjatywa utworzenia Szkoły Przygotowawczej

           do Instytutu Politechnicznego;
1826 – otwarcie Szkoły Przygotowawczej z udziałem Staszica; jego śmierć 20 stycznia;

           uroczysty pogrzeb w cztery dni później; Stanisław Staszic pochowany na cmentarzu

           warszawskim na Bielanach przy kościele Kamedułów.

 

Opracowała mgr Małgorzata Nikiel